Siyasetnâme

Siyasetnâme, Büyük Selçuklu Devleti veziri Nizamülmülk tarafından 11 yüzyılın son çeyreğinde kaleme alınmış, yalnız dönemi için değil, sonraki yüzyıllar boyunca da devlet idaresi, toplum düzeni ve ahlak felsefesi üzerine başvuru eseri olma vasfını korumuş eşsiz bir metindir. Eser, Selçuklu Devleti'nin idari yapısını, saray ve taşra teşkilatını, bürokrasi, ordu ve halk arasındaki ilişkileri büyük bir tecrübeyle ele almakta; aynı zamanda hükümdarlara, devlet adamlarına ve yöneticilere hikmetli öğütler sunmaktadır. Nizamülmülk, eseri yalnızca teorik bir siyaset bilimi kitabı olarak değil, kendi vezirliği sırasında karşılaştığı meselelerden, gördüğü aksaklıklardan ve edindiği pratik bilgilerden hareketle yazmıştır. Bu yönüyle Siyasetnâme, hem bir öğüt kitabı (nasihatname) hem de dönemin toplumsal, siyasi ve kültürel tarihine ışık tutan bir belge niteliği taşır. Eserde sık sık verilen örnek hikâyeler, dönemin devlet felsefesi ile İslam siyaset düşüncesinin kadim kaynaklarının harmanlandığını göstermektedir. Bugün, Siyasetnâme yalnız İslam siyasi düşüncesi tarihinde değil, dünya siyaset teorisi tarihinde de önemli bir yere sahiptir. Nizamülmülk'ün metni, İslami ahlak, adalet ve hikmet ilkeleriyle yoğrulmuş, dünyevi maslahat ile uhrevi sorumluluk arasında bir denge kurmayı hedeflemiştir. Bu bakımdan, her çağda devlet adamlarına, ilim insanlarına ve yöneticilere ilham kaynağı olmayı sürdürmektedir. Bu çalışma, Nizamülmülk'ün Siyasetnâme'sini anlamak isteyen okuyuculara yalnızca tarihî bir metin sunmamakta, aynı zamanda adalet, liyakat, istişare, tevazu ve düzen kavramlarının asırlardır değişmeyen önemini bir kez daha hatırlatmaktadır.