Beş Varlık İklimi;Firdevsî, Hayyâm, Mevlânâ, Sa’dî ve Hâfız

Çağdaş düşünürlerin başında gelen İranlı yazar ve filozof Daryush Shayegan, bizi neredeyse efsanevi bir statü kazandıkları söylenebilecek beş büyük şairle tanıştırıyor. İran ruhunun hâlâ çok canlı bir yönünü temsil eden Firdevsî, Mevlânâ, Sa'dî, Hayyâm ve Hâfız'ın muhatabında oluşturduğu varoluşsal etkiyi ve okuyucudaki anlık istiğrak halini irdeliyor. Öyle ki İranlılar, kıymetli şairlerinin dehası ve yarattıkları varlık iklimi karşısında âdeta büyülenip yenilmişlerdir… Peki İranlıların edebî alandaki büyüklerine olan saygı ve hürmeti nasıl bir algının sonucunda ortaya çıkmıştır? Halkın, onların doğalarına bu kadar işlemiş ve tüm bakış açılarını bir gölge gibi etkilemiş büyük şairleriyle olan içten bağ ve ilişkilerinin kökeni nedir? Ezberinde Victor Hugo, Baudelaire, Shakespeare ya da Milton'dan bir şeyler olmayanların aksine, hangi özellik İranlıları bu konuda diğer milletlerden ayırır? İşte bu beş şairin bulunduğu o yegâne bahçede, dinginlikten coşkunluğa ve farklı mevsimlerin ritmine kadar her türlü vaziyet aynı anda, aynı mekânda yer alır.