Mülkten Ülkeye; Türkiye'de Taşra İdaresinin Dönüşümü 1839-1929

Türkiye'nin devlet yapısında merkeziyetçilik meselesi uzun süredir tartışma gündeminde. Bu merkeziyetçi yönetim yapısı nasıl biçimlendi? Bu bir "gelenek" midir? Yukarıdan aşağı bir modernizm hamlesinin "yapay" bir sonucu mudur? Cenk Reyhan ve Nizam Önen, 1839'dan 1929'a uzanan kritik geçiş döneminde Türkiye'de taşra idaresinin dönüşümünü ele alan çalışmalarında, bu soruların yüzeysel ve kolaycı olmayan cevaplarını arıyorlar. İmparatorluğun milli devlete dönüştüğü bu geniş eşikte, gerek Avrupalı büyük güçlerin müdahalelerinin, gerek kapitalistleşme sürecinin icaplarının, gerek etno-dinsel çelişkilerin ve karmaşık iktidar mücadelelerinin etkilerini inceliyorlar. Merkeziyetçi yönetim yapısının oluşumunu, tarihsel bağlama ve sosyo-ekonomik dinamiklere oturtarak analiz ediyorlar. Mülkten Ülkeye, böylece Türkiye'de merkeziyetçilik-adem-i merkeziyetçilik gerilimiyle ve "modernist merkez-muhafazakâr/geleneksel çevre" zıtlığıyla ilgili yerleşik kalıpları, 'ezberleri' sorgulamamızı da sağlıyor. Ele aldığı dönemin arayışlarının, tartışmalarının içinden bakarak yapıyor bunu. 19.-20. yüzyıl geçişindeki arayışlara ve tartışmalara ilişkin sunduğu ayrıntı zenginliği, kitabın başlı başına önemli bir katkısı. Bu malzeme, günümüzün merkeziyetçilikle, yerinden yönetimle, adem-i merkeziyetçilikle ilgili tartışmalarına da ayna tutacak nitelikte.