Kısasü’l-Enbiyâ (Rabgûzî) Tahran Nüshası

İnsanı ve dili tanımlama çabaları yüzyıllar boyu devam etmektedir. Eldeki bu kitap da tarihî Türk dilini anlama çabasına bir katkı sunmayı amaçlar. Bu amaç doğrultusunda Türk dilinin tarihî dönemi için zengin bir veri kaynağı olarak nitelendirilmesi mümkün olan Rabgûzî'nin Kısasü'l-Enbiyâ'sının Tahran nüshası ele alınmıştır. Bu hususta çalışmanın ilk basamağında Türk dili yadigârlarından Rabgûzî'nin Kısasü'l-Enbiyâ adlı eserinin Tahran nüshasının transkripsiyonlu aktarımı gerçekleştirilmiştir. Böylece metnin transkripsiyonlu aktarımı vasıtasıyla düşünme ve anlama eylemine bir tür zemin oluşturulmuştur. Her ne kadar bu çalışma sürecinin ilk evresini Tahran nüshası oluştursa da, metin kitabın son bölümünde yer almaktadır. Çünkü hedeflenen asıl şey, Rabgûzî'nin Kısasü'l-Enbiyâ'sının Tahran nüshası ve onunla mukayeseli incelenen Londra nüshası vasıtasıyla dönemin dili üzerine bir düşünme eylemi gerçekleştirmektir. Bu düşünme eylemi de anlambilimin temel konularından biri olan eş anlamlılık çerçevesiyle sınırlandırılmıştır. Bu da gösteriyor ki her ne kadar çalışmanın dilsel malzemesini Kısasü'l-Enbiyâ'nın Tahran ve Londra nüshaları oluştursa da, bu verilere anlam yüklememizi sağlayan dildeki eş anlamlılık olgusudur. Bu sebeple çalışma birbiriyle bağıntılı dört ayrı bölüm hâlinde sunulmaktadır. Birinci bölümde çalışmanın konusu, amacı, önemi, sorunları, kapsamı ve çalışma sürecinde benimsenen yöntem aktarılır. İkinci bölüm, “Kuramsal Çerçeve” başlığıyla adlandırılmıştır. Bu bölümde çalışmanın dilbilimsel bakış açısını şekillendiren kuramsal çerçeve ayrıntılı biçimde sunulur. Burada İngiliz anlambilimci David Alan Cruse'nin anlama olan yaklaşımı, anlamı tasniflendirme biçimi ve eş anlamlılık olgusuna olan bakış açısı yer almaktadır. Üçüncü bölüm “Olası Eş Anlamlı Sözcük Çiftlerinin Eş Anlamlılık İncelemesi”dir. Bu bölümde Tahran ve Londra nüshalarının mukayeseli incelemesi sonucunda eş-bağlamlarda değişkeli kullanıldığı tespit edilen sözcüklerden oluşturulan örnekleme Cruse'nin eş anlamlılık yaklaşımı uygulanmış ve incelemesinin akabinde elde edilen sonuçlar paylaşılmıştır. Dördüncü bölüm “Kısasü'l-Enbiyâ (Rabgûzî) Tahran Nüshası (Metin)” başlığıyla Harezm Türkçesi eseri olan Rabgûzî'nin Kısasü'l-Enbiyâ'sının Tahran nüshasının transkripsiyonlu aktarımının tamamını kapsamaktadır. Böylece, çalışmanın üçüncü bölümünde referans gösterilen bağlamsal kullanımların dördüncü bölüm vasıtasıyla takip edilmesi sağlanır. Bu kitabın hazırlık sürecinde elden geldiği kadarıyla metin kısmı tekrar gözden geçirilerek gerekli düzeltmeler yapıldığını belirtmek gerekir. Ayrıca metinde KE'nin Londra nüshasında tanıklanamayan bazı sözcüklerin bağlamsal anlamları dipnotlar ile sunulur. Bunun haricinde bu bölümde yer verilen Tahran nüshası metniyle dili anlama çabasına katkıda bulunmak isteyen başka araştırmacılara bir veri kaynağı sunulmaktadır.